- TİMURTAŞ BABA TÜRBESİ
Açık türbenin duvarları muhtazam kesme taşla yapılmıştır. Türbenin şimale açılan kapısının üstündeki tunç levhaya güzel bir ta'lik ile beş satır halinde kitabe kazılmıştır
1- Mazhar-i TEVFİK-İ Sübhani Müşir-i ERZURUM
Varını şah-i-cihanın uğruna eyler feda
2- İttiba-i şer-i pâk-i Seyyid-il-Kevneyn ile
Tacidar-i aleme almaktadır hayır düâ
3- Zahir-ü bâtın kulub-ı ehl-i hal-i celb için
Böyle hayrat-ü meberrâtâ muvaffak daima
4- SIRRIYA yazdım iki tarih-i cevherdâr kim
Herbir nakşolsa tâk-i künbed-i çerha sezâ
5- KÂMİLİ Paşa rızay-ı Bâriyy-i biçün içün 1260
Türbe-i TİMURTAŞ BABAYI yaptı nev-bina 1260
Kitabeye göre ERZURUM müşiri KAMİLİ Paşa H. 1260, M. 1844 yılında Sultan ABDULMECİT zamanında TİMURTAŞ Babanın türbesi yeniden yaptırmıştır. Şair SIRRININ nazmettiği kitabenin son beytinin her mısraının noktalı harfleri Ebcet hesabına vurulunca (1260) rakamı çıkıyor. Esasen bu harfler kitabede rakamlarlada ayrıca gösterilmiştir.
KAMİLİ PAŞA H. 1257, (M. 1841) den H. 1261, (M. 1845) yılına kadar, ERZURUMDA dört yıl valilik etmiştir. ERZURUM salnamelerinde adı (HACI HALİL KAMİL) Paşa şeklinde gösterildiğine göre, kitabedeki (KAMİL) mahlasi olması lazımdır. Türbenin şimdiye kadar hiçbir yerde rastlamadığımız bir hususiyeti vardır. Paşa cadde üzerindeki duvarının köşelerinin üstlerine üçer tunç kandil askısı yaptırmıştır. Bayramlarda, mubarek günlerde buralara zincirlerle sarkan kandiller takılırdı.
Türbenin duvarından cenup ve doğuya birer pencere açılır. Cenüp pencerenin üstündeki mermerde batı penceresinin üstünde okunur. Türbenin kapısından girince sağda caddeye bir penceresi açılan küçük bir mescit vardır. Burası aynı zaman da türbedarın odasıdır.
Açık türbede altı mezar vardır. Türbenin içinde doğu duvarındaki memerde üç satır halinde nesih ile yazılmış şu kitabe okunur:
1- Sultan-ı müellifinden kutb-ül ârifin gavs-ül-vasilin TİMURTAŞ BABA hazretlerinin
2- Medfun-i HÂK-İ ıtırnâk oldukalrı türbe-i şerifleriyle hemcivarolan
3- Ehlüllah ve şair şuheda ervah-ı şerifleri için fatiha 1260.
Türbenin ortasındaki mezarın çok yüksek olan baş taşına mürekkeple şunlar yazılmıştır.
Haza
PİR TİMURTAŞ
BABA veli
Hazretleri
TİMURTAŞ'ın ölüm yılı gösterilmemiştir. Esasen mezar taşında tarih kitabesi yokmuş. KAMİLİ Paşada bunu tesbit edemediği için taşına yazdırmamıştır. Türbenin cenüp-eşit penceresi önündeki mezar HABİP BABA'nındır. Tarikat serpuşlu, baştaşında güzel bir talik ile 12 satı halinde şu Farsça tarih manzumesi okunur.
Bu kitabe dilimize şöyle çevrilir:
KALAN DİRİ ODUR
Marifet cihânı, tarikat pırî, olgun mürşid; birlik sırrınında emini; Hazret-i Mevlanın sırrını bilen.
Birlik eshabının başı, birlik eshabı halkasının başında oturan zad... Yaşadığı müddetçe bir geceyi bile, ona ibadetle meşgul olmadan geçırmedi.
Bir adım attıysa, mutlaka ibadete attı; bir söz söylediyse mutlaka Hakkı andı.
Bu yokluk yurdundan usanıpta Cennete yönelince Rıdvandan, merhaba, yücel diye bir ses geldi.
Gayp aleminden biri geldi de, tarihini okudu: HABİB BABA tesbih ederek cennetler gül bahçesine geçip gitti.
1- Hüvel Hayy-ül Bâki
2- Cıhân-ı ma'rıfet Pir-i tarikat mürşid-i Kâmil
3- Emin-i sırrı-ı vahdet râz-dâr-ı Hazret-i Mevlâ
4- Ser-i ser-halka-i ashâb-ı tevhid ân ki tâbûdî
5- Şebi negzeşte berveyk'an betâateş nekerd ihyâ
6- Nerefti yek kadem illaki reftî der reh-i tâat
7- Neguftî yek suhan illa bezikr-i Hak şudi gûyâ
8- Ezin dâr-i fenâ çün şud melûl-u şûd suy-i cennet
9- Ber amed bang ez Rıdvân kadem nih merhabâ bâlâ
10- Yeki ezâlem-i ğayp âmed u berhand târiheş
11- Begülzâr-ı cinan tesbih -gûya şud HABİB BABA
12- Fi 7 R sene 1264
Ayak taşının iç yüzünde şunlar yazılıdır:
1- Yediler eşkimle tahrir etti tarihin
2- HABİB BABA yürüdü geçti zâr-i kulb-i lâhute
3- Fi Rebi-il-ahir sene 1264
Zâde i tab-i bendesi
ALİ NAMIK-İ ANKARAVİ
Bu türkçe tarih beytini HABİB BABAYA hürmet edenlerden ANKARALI ALİ NAMIK yazmıştır.
KİTABELERE göre HABİB BABA H. 1264, M. 1847 yılında, türbenin tamirinden dört sene sonra ölmüş ve buraya gömülmüştür. Türbe bu günkü yaşiyan adını bu zattan almıştır. Asıl adı (TİMIRTAŞ Baba türbesi) idi.
HABİB BABA babası ile beraber HİNDİSTANDAN BİTLİSE gelmiş ve burada yerleşerek UŞAKİ ALİ BABAYA intisap etmiştir. Mürşidinin işaretleriyle bir aralık ŞAM'a gitmiştir. Birgün murakabe şeyhi ERZURUMA gitmesini emretmiş ve derhal bu buyruğa uyarak ERZURUMA gelmiştir. Burada irşad ile meşgul olmuştur. Tekkesi YEGENAĞA mahallesinde idi. Rüsum ulamasının hücumlarına uğrardı. Eli açıktı. Her sene Muharremin birinci günü HAZRET-İ SELMANIN sünnetini yapardı. Kendisine mühim miktarda para verilirdi. Fakat baba akşama kadar bu parayı rastgeldiği fakirlere dağıtırdı, cebinde bir akça kalmazdı. Ney'i çok severdi. Cezbe halinde iken kendisine ABDİ ismindeki müridi ney üfleyerek ayıltırdı.
Türk taşçılık sanatının bir şah eseri olan üçüncü mezar MAKBÜLE hanımındır. Bu mezarın ayak ve baş taşlarında Türk sanatkarının iç varlığı dile gelmiştir. Nesih yazısı da fevkalede nefistir. Baştaşının dış yüzündeki 8 satırlık kitabe şudur:
1- Hüv-el-Hayy-ül-Baki
2- Sudur-i ızamdan Meşrep
3- Zade ALİ RAİK efendi
4- Hafidesi ve Erkan-ı harbiye
5- Livalarından ERZURUM istihkam komisyonu
6- Reisi ŞAHAB-ÜD-DİN Paşa halilesi merhume
7- GANİYYE MAKBÜLE hanım ruhu için el-Fatiha
8- 10 Muharem, sene 1310 ve Fi 23 Temmuz, sene 1308
Kitabeye göre, burada H. 1310, M. 1892 ve R. 1308 yılında vefat eden ERZURUM istihkam Komisyon
Reisi ŞAHAB-ED-DİN Paşanın karısı GANİYYE MAKBÜLE hanım gömülüdür. ALLAH rahmet eylesin.
Başka bir mezarın başındaki kitabe şudur:
1- Hüv-el-Hayy-ül - Baki
2- El merhumet-ül-mağfure
3- HABİB Baba hazretlerinin halilesi
4- Hatice hanımın ruhu için
5- Rızaen lillah-il-Fatiha 1292
Bu mezar HABİB BABANIN kendisinden yirmi sekis sene sonra H. 1292, M.1875 yılında ölen refikasıHATİCE hanımdır.
Bu mezar H. 1294, M. 1875 yılında ölen dördüncü ordu erkanından bir Mirlivanındır. İsmi sonradan kırılmış ve okunamaz birhale gelmiştir.
Merhumun kitabesi yeni harflerle şöyle okunur:
1- Hüv-el-Hayy-ül Baki
2- Sanma beni nale ile cihandan sefer ettim
3- Gafil seni gördüm ki uyursun haber ettim
4- El-merhum-ül-mağfur-ül muhtaç ila rahmeti Rabbih
5- İl-kadir dördüncüOrduy-ı Hümayün
6- Erkanından Mirliva. . .. Paşanın ruhu için fatiha sene 1294
Bu türbede 1329 da ölen bir başkasının da mezarı vardır.

Muzaffer Taşyürek

.